Γιάννης Χουρσαλάς-Καρδιολόγος
«Η υπέρταση δεν δίνει συνήθως κανένα σύμπτωμα. “Σιωπηλά” και “ύπουλα” επιτελεί το καταστροφικό της έργο.»
Πόσο συχνή είναι η υπέρταση στο γενικό πληθυσμό;
Η υπέρταση αφορά σχεδόν το ένα τέταρτο του πληθυσμού των ενηλίκων. Στις ηλικίες άνω των 60 ετών, η συχνότητά της ξεπερνά το 50%. Συχνά όμως εμφανίζεται από την ηλικία των 30-40 ετών, ιδιαίτερα όταν υπάρχει ανάλογο οικογενειακό ιστορικό. Είναι δυνατό όμως να εμφανιστεί και σε παιδιά και σε εφήβους.
Ποια είναι τα συμπτώματα της αυξημένης αρτηριακής πίεσης;
Όταν η πίεση ανέβει σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους, ερυθρότητα στο πρόσωπο, ζάλη, καταβολή, αιμορραγία από τη μύτη. Συνήθως όμως δε δίνει κανένα σύμπτωμα και έτσι «σιωπηλά» και «ύπουλα» επιτελεί ανενόχλητη το καταστροφικό της έργο.
Ποια είναι τα αίτια της υπέρτασης;
Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν μπορούμε να βρούμε κάποιο αίτιο που προκάλεσε την υπέρταση και την ονομάζουμε ιδιοπαθή. Στα παιδιά και στους εφήβους έχει πάντα κάποια αίτια που είναι είτε ορμονικά είτε κάποια συγγενής ανωμαλία. Όμως και στους ενήλικες συχνά η υπέρταση συνυπάρχει με παχυσαρκία, προδιάθεση για σακχαρώδη διαβήτη, διαταραχές του μεταβολισμού των λιπιδίων, αυξημένο ουρικό οξύ. Οι διαταραχές αυτές πρέπει να ανιχνεύονται και να ρυθμίζονται γιατί προκαλούν σοβαρά προβλήματα στον οργανισμό και ιδιαίτερα πρώιμη αθηροσκλήρωση και στεφανιαία νόσο.
Ποιες είναι οι συνέπειες της υπέρτασης;
Η αυξημένη αρτηριακή πίεση σε συνδυασμό με τις μεταβολικές διαταραχές που συχνά συνυπάρχουν προκαλεί αρτηριοσκλήρωση, στεφανιαία νόσο, εμφράγματα του μυοκαρδίου, στηθάγχη, αιφνίδιο θάνατο. Τα πράγματα γίνονται ακόμη χειρότερα όταν η υπέρταση αφορά καπνιστές. Η υπέρταση είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για πρόκληση εγκεφαλικού επεισοδίου. Ακόμη και αν δε συμβεί κάτι οξύ, όπως έμφραγμα ή εγκεφαλικό επεισόδιο, η αυξημένη επί χρόνια αρτηριακή πίεση προκαλεί υπερτροφία των τοιχωμάτων της καρδιάς και αύξηση των διαστάσεων των κοιλοτήτων της, που οδηγεί σε καρδιακή ανεπάρκεια, δύσπνοια, περιορισμό της λειτουργικής ικανότητας και πνευμονικό οίδημα. Επίσης προκαλεί ανευρύσματα της αορτής, νεφρική ανεπάρκεια και αποφρακτική αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων με περιορισμό της ικανότητας για βάδισμα.
Σε τι εξετάσεις πρέπει να υποβάλλονται οι υπερτασικοί ασθενείς;
Ο θεράπων ιατρός θα κρίνει ποιες εξετάσεις χρειάζονται να γίνουν για την ανεύρεση υποκείμενης αιτίας και τον προσδιορισμό των βλαβών που έχουν υποστεί τα ζωτικά όργανα. Εξετάσεις αίματος είναι απαραίτητες για τον έλεγχο της λειτουργίας των νεφρών και την ανίχνευση υψηλών τιμών χοληστερίνης, τριγλυκεριδίων, ουρικού οξέος ή χαμηλών τιμών της προστατευτικής HDL χοληστερόλης ή συνύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη. Η βυθοσκόπηση στα μάτια είναι χρήσιμη για τον έλεγχο της αρτηριοσκλήρυνσης του εγκεφάλου. Το ηλεκτροκαρδιογράφημα και η κλινική εξέταση της καρδιάς αποτελούν απαραίτητα την πρώτη καρδιολογική προσέγγιση. Ακολουθεί το Triplex καρδιάς που προσδιορίζει επακριβώς την κατάσταση του μυοκαρδίου, το πάχος και το μέγεθος των καρδιακών κοιλοτήτων, τις βλάβες που έχουν προκληθεί στην καρδιά, την κατάσταση των καρδιακών βαλβίδων και είναι απαραίτητη εξέταση για να αποφασισθεί το είδος της φαρμακευτικής αγωγής. Σε μακροχρόνια υπέρταση χρειάζεται να γίνει Triplex αορτής προκειμένου να αποκλεισθεί η πιθανότητα ανευρύσματος. Το Triplex των καρωτίδων επίσης είναι χρήσιμο για την ανίχνευση στενώσεων των καρωτίδων. Όταν υπάρχουν πόνοι στα πόδια κατά το βάδισμα και ο ασθενής αναγκάζεται να σταματάει σε λίγα μέτρα πρέπει να κάνει Triplex κάτω άκρων για να εντοπιστούν τυχόν στενώσεις των αρτηριών των κάτω άκρων. Ιδιαίτερα όταν υπάρχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου όπως κάπνισμα, υψηλή χοληστερίνη είναι χρήσιμο να γίνεται δοκιμασία κοπώσεως, γιατί η πιθανότητα στεφανιαίας νόσου σε αυτούς τους ασθενείς είναι μεγάλη.
Τι μέτρα απαιτούνται για την πρόληψη και θεραπεία της υπέρτασης;
Τα τέσσερα πέμπτα των περιπτώσεων ήπιας υπέρτασης υποχωρούν και μόνο με μέτρια απώλεια σωματικού βάρους. Το αδυνάτισμα σε συνδυασμό με τη σωματική άσκηση βοηθά πολύ στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Ο περιορισμός του αλατιού συντελεί επίσης πολύ στον έλεγχο της υπέρτασης. Η ελάττωση του αλκοόλ, του καφέ και του stress ομαλοποιούν την αρτηριακή πίεση. Το κρεμμύδι και το σκόρδο ακόμη και σε μεγάλες ποσότητες δεν επηρεάζουν καθόλου την πίεση. Το πορτοκάλι δεν αυξάνει την πίεση, αντίθετα ωφελεί πολύ, όπως όλα τα φρούτα, γιατί προσφέρει κάλιο. Η φαρμακευτική αγωγή, εφόσον χρειασθεί, πρέπει να είναι συνεχής και υπό ιατρική παρακολούθηση. Η περιστασιακή λήψη φαρμάκων μόνο όταν αυξάνει πολύ η πίεση δε βοηθά καθόλου την πρόληψη των βλαβών στην καρδιά, τα αγγεία και τα υπόλοιπα όργανα. Δεν υπάρχει αρτηριακή πίεση που να μη ρυθμίζεται άριστα με φαρμακευτική αγωγή. Απλά δεν έχουν χρησιμοποιηθεί οι κατάλληλοι συνδυασμοί φαρμάκων.