Γιάννης Χουρσαλάς

Διδάκτωρ Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

«η παχυσαρκία σπάνια εμφανίζεται μόνη! Συνήθως έχει για παρέα μεταβολικές διαταραχές, που δημιουργούν σοβαρά προβλήματα για την καρδιά και τα αγγεία…»

Πότε ένα άτομο είναι παχύσαρκο;

Παχυσαρκία είναι η κατάσταση που συνοδεύεται από υπέρμετρη εναπόθεση λίπους στις λιπαποθήκες του οργανισμού. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ο δείκτης που εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο ποια άτομα είναι φυσιολογικού βάρους, υπέρβαρα ή παχύσαρκα είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος, ο οποίος εκφράζεται με το λόγο Β/Υ², όπου Β το σωματικό βάρος σε κιλά και Υ το ύψος του ατόμου σε μέτρα. Ένα άτομο θεωρείται ελλειποβαρές όταν έχει Β/Υ² μικρότερο από 18,5, φυσιολογικού βάρους 18,5-25, υπέρβαρο 25-30, παχύσαρκο 30-40 και σοβαρά παχύσαρκο όταν ο δείκτης είναι μεγαλύτερος από 40. Έτσι ένα άτομο ύψους 1,70 μέτρων θεωρείται υπέρβαρο αν ζυγίζει περισσότερο από 72 κιλά (25=72/1,70²).

Ποια είναι τα αίτια της παχυσαρκίας;

Η παχυσαρκία, ανάλογα με την ηλικία εμφάνισής της, διακρίνεται στον τύπο των ενηλίκων και το νεανικό τύπο. Ο τύπος των ενηλίκων είναι πολύ κοινός στις βιομηχανικές χώρες και εμφανίζεται με σταδιακή αύξηση του σωματικού βάρους στις ηλικίες 20 έως 40 ετών. Ο νεανικός τύπος είναι σπανιότερος και χαρακτηρίζεται από ανάπτυξη παχυσαρκίας νωρίς από την παιδική ηλικία. Πρωταρχικό αίτιο παχυσαρκίας είναι η υπερβολική αύξηση της προσλαμβανόμενης ενέργειας σε σχέση με τη δαπανούμενη από τον οργανισμό ενέργεια. Η προσλαμβανόμενη ενέργεια αυξάνει όσο αυξάνεται η ποσότητα των τροφών, αλλά και όσο οι τροφές αυτές είναι πλουσιότερες σε λίπος (ένα γραμμάριο λίπος προσφέρει 9 θερμίδες, ένα γραμμάριο υδατάνθρακες ή πρωτεΐνες 4 θερμίδες, ενώ ένα γραμμάριο φυτικές ίνες 2 θερμίδες). Η έλλειψη σωματικής άσκησης και ο «καθιστικός» τρόπος ζωής συντελούν σημαντικά στην προοδευτική αύξηση του βάρους. Όμως η παχυσαρκία σε μεγάλο βαθμό οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες. Γι’ αυτό σπάνια απαντά μεμονωμένα ως συνέπεια της υπερβολικής λήψης τροφής, αλλά συνήθως συνυπάρχει με προδιάθεση για σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση (αύξηση κυρίως της διαστολικής, «μικρής» πίεσης), διαταραχές του μεταβολισμού των λιπιδίων – υψηλά τριγλυκερίδια αλλά και χοληστερίνη και κυρίως ελάττωση της προστατευτικής HDL χοληστερόλης – αυξημένο ουρικό οξύ και διαταραχές των θυρεοειδικών ορμονών. Πάντοτε πρέπει να αναζητείται η συνύπαρξη άλλων καταστάσεων, ιδιαίτερα δε όταν η ποσότητα βάρους είναι ανεξήγητη από την ποσότητα της προσλαμβανόμενης τροφής. Έτσι ένα παχύσαρκο άτομο, που στην οικογένειά του υπάρχει ιστορικό σακχάρου, δεν αρκεί να ελέγχεται με απλό σάκχαρο νηστείας, αλλά θα πρέπει ανά 2-3 χρόνια να κάνει καμπύλη σακχάρου. Επίσης ένα παχύσαρκο άτομο που έχει ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου στην οικογένεια, έχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να έχει κληρονομήσει «ελαττωματικά» γονίδια, που συνδέονται με ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου και αρτηριοσκλήρυνσης. Πρέπει επομένως νααναζητήσει και να τροποποιήσει όλους τους παράγοντες κινδύνου και να υποβάλλεται σε τακτικό καρδιολογικό έλεγχο.

Ποιες είναι οι συνέπειες για την καρδιά και τα αγγεία;

Η παχυσαρκία ευνοεί την εμφάνιση καταστάσεων όπως σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, υψηλή χοληστερίνη, υψηλά τριγλυκερίδια, χαμηλά επίπεδα της προστατευτικής HDL χοληστερόλης, με αποτέλεσμα να παίζει μεγάλο ρόλο στην

εμφάνιση αρτηριοσκλήρυνσης, στεφανιαίας νόσου, εμφραγμάτων του μυοκαρδίου, αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων. Σε μια μελέτη που έγινε στις Η.Π.Α. απεδείχθη ότι ήταν η δεύτερη σε συχνότητα αιτία θανάτου, από αυτές που μπορεί κάποιος από μόνος του να προλάβει, μετά το κάπνισμα.

Πόσο ωφελείται κανείς από την απώλεια βάρους;

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι το 80% των ασθενών με ήπια υπέρταση θεραπεύονται, χωρίς καμία φαρμακευτική αγωγή, όταν χάσουν βάρος. Με μέτρια απώλεια σωματικού βάρους που επιτυγχάνεται με συνεχή προσπάθεια, μετατίθεται χρονικά η εμφάνιση του σακχάρου, ή ελαττώνονται τα επίπεδά του, βελτιώνονται σημαντικά τα λιπίδια, με αποτέλεσμα λιγότερα εμφράγματα και εγκεφαλικά επεισόδια, μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης και καλύτερη ποιότητα ζωής.